در نوشتار پیشین به صورت اجمالی به تاریخ یمن از بعثت پیامبر تا پایان حکومت امیرالمومنین پرداختیم. با نگاهی گذرا بر تاریخ یمن میتوان دریافت که یمنی ها بعنوان بازویی قدرتمند برای اسلام در فتح ایران، شامات، شمال آفریقا و اندلس محسوب می شدند از محور های اصلی سپاه اسلام بودند که از میان آنها میتوان به قوم کنده اشاره کرد. از نمونه های بارز اهمیت آنان در توازن قوا نیز می توان به دست کشیدن آل کنده در جنگ صفین اشاره کرد که روایتی مشهور است و سپاه امیرالمومنین (ع) را زمین گیر کرد. قوم کنده همچنین یکی از اصلی ترین حامیان به قدرت رسیدن بنی امیه بودند و مخصوصا در روی کار آمدن مروان اول فعالیتشان چشم گیر بود. قبائل یمنی همچنین امیر نشین های قدرتمندی در شمال افریقا ایجاد کردند اما یمن هیچگاه بطور کامل بدست امویان نیفتاد. در سال 126 هجری قمری امام عبدالله بن یحیی کندی که از اباضیه بود در حضرموت و عمان غالب شد و امیر اموی صنعا را اخراج نمود و مکه و مدینه را تصرف نمود. او که به طالب الحق معروف بود اولین حکومت اباضیه را بنا نهاد اما دو سال بعد در طائف کشته شد.
پس از آن محمد بن عبدالله بن زیاد حکومتی را در تهامه از خلیج عقبه تا باب المندب بنا نهاد که به آل زیاد معروف شدند. حکومت آل زیاد از قنفذه تا عدن را شامل شد و بنی عباس را به رسمیت شناخت و با حاکم حبشه متحد شد. با این حال هیچ گاه برای حضرموت و مناطق کوهستانی یمن دندان تیز نکرد و به حکومت بر مناطق ساحلی یمن اکتفا نمود. در این حالت بنی یعفر از طائفه حمیر بر مناطق کوهستانی از تعز تا سعده حکومت کردند و منطقه حضرموت بعنوان دژ اباضیه باقی ماند در حالیکه به حکومت عباسیان نیز نپیوست.
در این وضعیت بود که در سال 280 هجری قمری اولین امام زیدی بنام یحیی بن حسین رسّی علوی از مدینه به یمن آمده و در شهر سعده اقامت نمود. وی اوّلین کسی بود که مردم یمن را به مذهب زیدی دعوت کرد و به نشر و ترویج این مذهب پرداخت و توانست عدّة زیادی را دور خود جمع کند، به طوری که از وی به عنوان "اولین امام زیدیه" یاد می‌کنند.
از آن پس با گذشت زمان مذهب زیدی در اکثر نقاط یمن، به ویژه در میان قبایل نفوذ پیدا کرد که در نوشتاری جداگانه به تفصیل به زیدیان یمن خواهیم پرداخت لکن پس از امامت یحیی، آل بکیل و بنی حاشد (که امروز یکی از متنفذ ترین قبائل یمن است) امامت او را پذیرفتند و به دو بال امامت معروف شدند. یحی بن حسین دولت خود را در نجران و سعده بنا نهاد و تلاش کرد تا صنعا را که در تملک بنی یعفر بود فتح کند. لکن در 288 هجری شکست سختی خورد و از آن دست برداشت. با این حال سه سال بعد قرمطیان (اسماعیلیان) به صنعا یورش بردند و حاکم آن اسعد بن ابراهیم را مجبور به عقب نشینی به الجوف نمودند. پس از آن تا سال 300 هجری صنعا بیش از بیست بار بین اسماعیلیان و آل یعفر دست به دست شد تا اینکه در سال 302 هجری اسعد ابراهیم آن را فتح نمود. اگرچه کشور طی جنگ های پی در پی بین قبائل به وضعیتی نابسامان دچار شده بود.
در سال 378 عبدالله بن قحطان امیر بنی یعفر، شهر زبید را فتح کردند و سوزاند و بدین ترتیب حاکمیت زیادیان را که در سواحل غربی یمن جریان داشت برچید.
تا سال 431 هجری یمن حکومتی واحد نداشت و هر قبیله ای در قلمرو خود حاکمیتی مستقل داشت که بعضا با خلفای عباسی روابطی حسنه داشتند. تا این که در این سال صلیحیان بر مناطق کوهستانی یمن حاکم شدند. بیست سال بعد علی بن محمد صلیحی زبید را فتح کرد و النجاح حاکم آن را کشت و آل نجاح را به دهلک فراری داد. سال بعد صلیحیان عدن را متصرف شدند و بدین ترتیب حضرموت نیز بدست آن ها افتاد. تا سال بعد علی بن محمد یمن کبری را نیز فتح کرد که شامل نجران، عسیر و جیزان از عربستان امروز میشد و سپس مکه را فتح کرد و این تنها مرتبه بعد از خلافت امام حسن علیه اسلام است که یکی از فرق شیعی در مکه به حکومت میرسد. علی بن محمد با عموزاده خود اسما بنت شهاب ازدواج کرد و او را بعنوان ملکه خود برگزید و اختیاراتی قابل توجه به او برای اداره مملکت داد و امر کرد تا خطبه های نماز جمعه را به نام هردوی آنها بخوانند که در میان اعراب اقدامی قابل توجه و تقریبا منحصر به فرد محسوب می شود. لکن در سال 476 علی الصلیحی به دست آل نجاح در میانه راه مکه کشته شد و پس از او فرزندش احمد المکرم امارت آل صلیح را عهده دار شد و انتقامی سخت از آل نجاح گرفت. احمد بنی زریع را به امارت عدن گماشت لکن بدلیل جراحات بسیاری که در جریان جنگ های داخلی برداشته بود از امارت کناره گرفت و آن را به همسرش اروی بنت احمد سپرد. ملکه اروی پیتخت را از سنعا به جبلا منتقل کرد. در زمان او روابط میان امارت یمن و خلفای فاطمی مصر به اوج خود رسید که همزمان بود با دوره شکوفایی و اوج قدرت فاطمیان مصر. ملکه اروی همچنین مبلغان اسماعیلی را به هند فرستاد تا در میان تازه مسلمانان هندوستان مذهب اسماعیلی را ترویج دهند. ملکه اروی تا سال 532 حکومت کرد در حالیکه دومین ملکه یمن بود و شاید مردم یمن تنها ملتی از اعراب باشند که در زنان آنها از حقوق اجتماعی با چنین سطحی در طول تاریخ برخوردار بوده اند. اروی بنت احمد زنی محبوب در میان مردم بود تا جایی که در ادبیات عامه یمن از او بعنوان بلقیس صغری یاد می شود.
صلیحیان اگرچه اسماعیلی مذهب بودند و در ترویج آن می کوشیدند اما آزادی فرق اسلامی در عهد آنان در یمن رسمیت داشت. با این حال در مدت کوتاهی پس از وفات ملکه یمن در میان پنج مذهب و قبائل پیرو آن تقسیم شد تا اینکه ایوبیان فاطمیان مصر را سرنگون کردند و توران شاه ایوبی یمن را در سال 569 فتح نمود. توران شاه زبید را از آل مهدی و عدن را از آل زریع گرفت لکن سلاطین حمدانی صنعا نه سال مقابل او مقاوت کردند اما در آخر صنعا بدست ایوبیان افتاد. اگرچه پس از آن ایوبیان حکومت خود را در یمن تثبیت کردند با این حال از تسخیر دژ های زیدیه در شمال یمن بازماندند. در سال 587 زیدیان کوکبان علیه ایوبیان شوریدند. پنج سال بعد امام عبدالله بن حمزه با معز الاسلام، سلطان ایوبی یمن وارد جنگ شد. عبدالله حمزه زیدی در این کشمش شکست خورد لکن توانست صنعا و ذمار را فتح کند. در سال 598 هجری قمری المعز ترور شد. با این حال زیدیان به رهبری امام عبدالله تا پایان عمر او در سال 613 به جنگ با ایوبیان ادامه دادند. اما پس از او زیدیه پراکنده شدند و با ایوبیان پیمان متارکه جنگ امضاع کردند. با این حال در سال 623 ایوبیان شکست خوردند و مسعود یوسف ایوبی یمن را ترک نمود.
در سال 626 عمر بن رسول که از شش سال پیش بعنوان معاون ایوبیان در یمن حکومت کرده بود سلسله آل رسول را بنا نهاد و خود را ملک منصور نامید. عمر حکومت خود را از ظفار در عمان تا مکه در عربستان گسترش داد و در ابتدا زبید را به پایتختی برگزید. اما پس از آن به مناطق کوهستانی نقل مکان کرد و در صنعا به تخت نشست. با این حال پایتخت های رسولیان زبید و تعز بودند. اگرچه او حکومتی قدرتمند تشکیل داد بدست برادر زاده اش در سال 646 ترور شد. پس از آن فرزند عمر یوسف، با شورشیان رسولی درگیر شد و آن ها را پراکنده کرد. همچنین حملات زیدیان را که در کوهستان ها همچنان مستقل مانده بودند و از فرصت مرگ عمر سودجسته بودند عقب زد و به المظفر (پیروز) ملقب شد.
همزمان در سال 656 خلافت عباسیان در بغداد به دست مغولان سقوط کرد و المظفر یوسف اول خود را خلیفه خواند و تعز را بدلیل موقعیت سوق الجیشی و اشرافش بر عدن بعنوان پایتخت برگزید. المظفر در سال 695 و پس از 47 سال حکومت درگذشت. نقل است که هنگامی که خبر مرگ او به امام زیدی متوکل مطهر بن یحیی که در کوهستان های شمالی حاکم بود رسید گفته بود که بزرگترین پادشاه یمن که تیغش نیزه های ما را شکسته بود درگذشت.
رسولیان با هند و شرق دور روابط تجاری گسترده ای ایجاد کردند و با استفاده از بنادر خود تجارتی پر سود بین شرق و غرب دنیای مسکون عصر خویش برقرار نمودند. همچنین کشاورزی در یمن در عهد آنها گسترش یافت و مخصوصا کشت درختان نخل مورد توجه قرار گرفت. همزمان قهوه به محصولی سود آورد در یمن تبدیل شد و بالطبع تجارت در دریای سرخ نیز اهمیتی دو چندان یافت. مردم تهامه و یمن جنوبی نیز وفادارانه به رسولیت خدمت می کردند اگرچه جلب حمایت قبائلی که در کوهستان های شمال یمن سکونت داشتند همیشه مساله ای قابل توجه در دربار آل رسول بود. رسولیان شافعی همچنین مدارس بسیاری را بنا نهادند و به ترویج مذهب خود پرداختند به شکلی که همچنن یکی از عمده ترین مذاهب در یمن شافعیان محسوب می شوند. در عصر آنان تعز و زبید به شهرهای بین المللی جهان اسلام برای آموزش های دینی تبدیل شدند. سلاطین آل رسول خود نیز به دانش و رسالات متعددشان در علوم مختلف از کشاورزی گرفته تا فقه و نجوم مشهور بودند. از اشرف اساعیل فرزند سلطان افدل کتابی در تاریخ یمن به جا مانده و شهر های تعز و عدن مساجد و مدارس بسیاری را از آن دوران در خود دارند.
سلسله آل رسول را میتوان به قدرت مقدر ترین حکومت یمن پس از اسلام دانست که شچره نامه ای برای خود از دوران باستان داشتند که از آن برای مقاصد سیاسی استفاده می کردند. آل رسول همچنین یمن را که بدلایل جغرافیایی و مردم شناسی مجموعه ای متفق و غیر متحد بود، یکپارچه نمودند و برای پرده داری کعبه و نفوذ در حجاز نیز با رقبای دیگر خود در شبه جزیره عربی و مجموعه هایی که پس از خلافت عباسی سر برآورده بودند رقابت می کردند. با این حال بنی رسول نیز مانند دیگر سلسله های پادشاهی دستخوش رقابت وارثان ناراضی شد. اتفاقی که شورش ای قبائل دیگر را نیز به همراه داشت و موجب شد تا در دوازده سال پایانی حکومت آنها یمن به کشوره پاره پاره تبدیل شود و زمینه برای به قدرت رسیدن بنی طاهر در یمن فراهم گردد.
طاهریان قبیله ای از قبائل یمن جنوبی بودند که در جوبان زندگی میکردند. آل طاهر روابطی تنگاتنگ با بنی رسول داشتند و حتی عروس سلطان احمد النصیر از آنان بود. با این حال فروپاشی و ضعف قدرت بنی رسول باعث شد تا در سال 827 هجری قمری فرصت لازم برای روی کار آمدن طاهریان فراهم گردد. آل طاهر عدن را متصرف شدند و آخرین سلطان رسولیان مسعود القاسم حکومت را رها کرد و به مکه فرار کرد. امیر بن طاهر خود را سلطان یمن خواند و زبید را پایتخت خود قرار داد. عاملی که باعث شد تا زبید موقعیت علمی و قتصادی خود را در جهان اسلام آن زمان حفظ کند. طاهریا نیز مانند آل رسول خاندانی دوستدار علم و فرهنگ بودند و معماری در یمن در عصر آنان یکی از شکوفاترین دوران خود را گذراند که مدرسه امیریه در رعده که همچنان پابرجاست یکی از آنان است. با این حال طاهریان از غلبه بر زیدیان ناتوان ماندند. همزمان ممالیک مصر نیز سعی در انضمام یمن به حکومت مصر داشتند. در سال 919 هجری قمری مصادف با 1513 میلادی کشتی های پرتغالی جزیره سقطری در جنوب یمن را به فرماندهی آلفونسو دالبوکرک متصرف شدند و به عدن حمله کردند. رویدادی که شاید بتوان آن را اولین برخورد یمنی ها با استعمارگران غربی دانست. لکن سلطان امیر بن عبدالوهاب طاهری آن ها را عقب راند. حضور پرتغالی ها در منطقه، پادشاه مملوک مصر را نگران کرد و او ارتشی را به فرماندهی امیر حسین کوردی به جنگ با پرتغالی ها فرستاد. سپس شخصا به زبید سفر کرد تا اتحادی علیه پرتغالی ها با سلطان طاهری ایجاد نماید. با این حال پادشاه مصر پس از مشاهده یمن طاهری نسبت به آن طمع ورزید و برآن شد تا یمن را متصرف شود. سپاهیان مصری همداستان با نیروهای امام زیدی متوکل یحیی شرف الدین، یمن را از دست طاهریان خارج کردند اما عدن مقاومت کرد و همچنان در دست بنی طاهر باقی ماند. با این حال تملک ممالیک بر یمن عمری کوتاه داشت چرا که در سال 923 هجری قمری و 1517 میلادی پادشاهی ممالیک مغلوب سپاه عصمانی شد و آخرین سلطان آن اشرف طومان بای در قاهره به دار آویخته شد و یمن بدست امامان زیدی افتاد که همچون قهرمانانی ملی به مقابله با متجاوزان عثمانی پرداخته بودند.