عبدالله بن عبدالعزیز السعود

پس از مرگ فهد بن عبدالعزیز حکومت عربستان در اول آگوست سال 2005 به برادر نا تنی اش عبدالله رسید. عبدالله بن عبدالعزیز فرزند فهده بنت عاصی الشریم بزرگ قبیله شمّر بود که در عربستان، عراق، کویت، اردن و سوریه بیش از 5 میلیون نفر جمعیت دارد. فهده بنت عاصی در ابتدا همسر دهمین امیر رشیدی بود که پس از قتل شوهرش به عقد عبدالعزیز در آمد تا هم پیمانی آل رشید را برای عبدالعزیز به ارمغان آورد.
عبدالله در سال 1961 شهردار مکه شد و سال بعد فرماندهی گارد ملی عربستان را بر عهده گرفت که تا زمان پادشاهی وی ادامه داشت. در سال 1982 به ولایتعهدی رسید و از سال 1995 و سکته فهد، عملا حاکمیت عربستان را به دست گرفت تا سال 2005 که رسما به تخت نشست.
عبدالله یکی از گسترده ترین روابط را در میان پادشاهان سعودی و شاید حاکمان جهان با آمریکا و انگلستان داشت و میلیارد ها دلار خرید تسلیحاتی از این دو کشور انجام داد و در همین راستا به زنان حق رای داد تا در شوراهای شهری رای بدهند و در رقابتهای المپیک شرکت کنند. با این حال با هرگونه تغییر اساسی مخصوصا در دوران بیداری اسلامی در عربستان به شدت مخالفت می نمود.
عبدالله تنها پادشاه عربستان بود که از دو ولیعهد خود بیشتر عمر کرد. ولیعهد اول سلطان بن عبدالعزیز که از حصی بنت احمد السدیری متولد شده بود و دومین از هفت سدیری بعد از فهد بود. سلطان که پیش از آن وزیر دفاع بود بیش از 34 میلیارد دلار قرار داد خرید اسلحه از امریکا و انگلستان ترتیب داده بود و از این راه ثروتی هنگفت برای خود رقم زده بود. سلطان که به دست و دلبازی معروف بود پیش از رسیدن به مقام ولیعهدی بعنوان معاون دوم نخست وزیر(سومین نفر در سلسله مراتب قدرت) انتخاب شده بود که خود یکی از عوامل اختلاف در بین آل سعود بود چرا که دو برادر بزرگتر او بندر و مساعد (که فرزندش ملک فیصل را ترور کرده بود) خود را شایسته تر از وی می دیدند که بدلایل خانوادگی اعتراض آنها نافرجام ماند. پس از سلطان، برادر تنی اش نایف که چهارمین از هفت سدیری بود ولیعهد عربستان گردید. نایف بن عبدالعزیز السعود یکی از اصلی ترین محافظه کاران سعودی محسوب می شد و بیست و یکمین فرزند عبدالعزیز بود. در مقام وزارت کشور به جای سعود الفیصل وزیر خارجه عربستان در سال 2001 در اقدامی بی سابقه به ایران سفر کرد. با این حال همیشه از دکترین وهابیت با عظمت یاد می کرد و به آن وفادار بود. پس از مرگ وی سلمان که در آن زمان 76 سال داشت به ولایتعهدی رسید و هم اکنون پادشاه عربستان است.

عربستان در عهد فهد بن عبدالعزیز

در نوشتار قبل نگاهی اجمالی به عربستان و روابط آن با ایران و نقش آن در جنگ تحمیلی در دوران ملک خالد بن عبدالعزیز پرداختیم. پادشاهی که دوران حکومتش را با بیماری قلبی سپری نمود و به جنگ علیه انقلاب نوپای مردم ایران پرداخت و در این راه از هیچ عملی فروگذار نکرد. خالد در سن 84 سالگی درگذشت و جای خود را به برادر ناتنی اش فهد داد. فهد که در دوران خالد و با توجه به بیماری همیشگی وی عملا حکومت را در دست داشت هشتمین فرزند عبدالعزیز بود که در سال 1921 از حصه بنت احمد السدیری متولد شد. بزرگترین از هفت سدیری تحصیلات خود را در مدرسه سلطنتی ریاض که توسط عبدالعزیز برای تحصیل شاهزادگان آل سعود ساخته شده بود گذراند و سپس برای تحصیلات مذهبی به مدرسه ای دینی در مکه رفت. فهد در جوانی و با فشار مادرش به یکی از اعضای هیئت مشاوران پادشاه تبدیل شد. در سال 1945 و در زمان وزارت خارجه امیر فیصل در اولین سفر رسمی خود ریاض را به مقصد سانفرانسیسکو ترک کرد تا منشور سازمان ملل متحد را از طرف عربستان سعودی امضا کند. در سال 1953 به نمایندگی از خاندان سعود به انگلستان رفت تا در تاجگذاری ملکه الیزابت دوم شرکت نماید و در همان سال بعنوان اولین وزیر آموزش عربستان انتخاب شد. در سال 1959 نماینده عربستان در اتحادیه عرب بود که آغاز برجستگی وی در میان خانواده سعود بود. فهد در سال 1962 با عنوان وزیر به وزارت کشور فرستاده شد که یکی از دو وزارت خانه مهم در عربستان است و در سال 1965 به نمایندگی از عربستان در اجلاس سران کشور های عرب در مصر حضور یافت. دو سال بعد در 1967 بعنوان معاون دوم نخست وزیر برگزیده شد. مقامی که برای اولین بار و بدست ملک فیصل ایجاد شده بود و عموما نصیب ولیعهد بعدی در عربستان می شود. چرا که در ساختار حکومتی عربستان شاه و نخست وزیر یکی است و پس از آن معاون اول نخست وزیر یا مقام ولیعهدی قرار میگیرد و بعد از آن معاون دوم نخست وزیر نشان دهنده در نمایی از مراتب رسیدن به مقام سلطنت است.

پس از مرگ فیصل در سال 1975 فهد فرزند حصه بنت احمد السدیری بعنوان ولیعهد و معاون اول نخست وزیر انتخاب شد. این در حالی بود که فهد دو برادر بزرگتر به نام های سعد و ناصر داشت که طبق قانون باید به مقام ولیعهدی می رسیدند اما از طرف شورای خانواده نا مناسب شناخته شدند. امیر ناصر بن عبدالعزیز که به فساد اخلاق مشهور بود از مادری مغربی متولد شده و در نتیجه خاندانی از طرف مادر برای حمایت از او برای ریسدن به سلطنت در ساختار سنتی و خانوادگی عربستان وجود نداشت. ناصر در عهد پدر و در سال 1938 فرماندار ریاض بود اما حادثه ای در سال 1951 منجر به خلع وی گردید. داستان از این قرار بود که طی مراسمی رسمی در ریاض برادر او امیر منصور که وزیر دفاع وقت عربستان بود به همراه تعداد زیادی از میهمانان من جمله تعدادی از نمایندگان کشور های خارجی بدلیل مسموم بودن مشروبات الکلی جان سپردند. پس از آن عبدالعزیز او را از مقامش خلع نمود و وی روانه زندان شد. در نتیجه آل سعود او را به دلایلی همچون فساد اخلاق، سابقه بی کفایتی و ... او را نامناسب تشخیص داد و او بازی قدرت را به برادران سدیری باخت. امیر سعد نیز که در سال 1993 در گذشت مدتی فرماندار عسیر بود رییس شورای خانوادگی آل سعود بود (شورایی غیر سیاسی و خانوادگی که هم اکنون ملک سلمان ریاست آن را برعهده دارد.) سعد اگرچه مادری از آل سدیر داشت اما بدلایل نامعلومی از سوی آل سعود تحت عنوان بی کفایتی از رسیدن به سلطنت منع گردید.

فیصل بن عبدالعزیز السعود

پیش از این گفته شد که ملک سعود بن عبدالعزیز با کودتای برادرش فیصل مجبور به کناره گیری از سلطنت گردید و فیصل بن عبدالعزیز در سال 1964 به سلطنت رسید. وی سومین فرزند ذکور عبدالعزیز و ثمره ازدواج عبدالعزیز با طرفه بنت عبد الله بن عبد اللطیف آل الشیخ بود. نکته ای حائز اهمیت که خاندان آل سعود را با آل الشیخ که معنویت عربستان وهابی را در دست دارند پیوند می دهد و این امر کمک شایانی به فیصل در رسیدن به قدرت و حفظ آن نمود. فیصل عملا توسط عبد الله بن عبد اللطیف بزرگ شده بود که معلم عبدالعزیز نیز بود و در نتیجه فیصل فردی مذهبی بارآمد.

آل سعود که علاوه بر تکیه بر سیستم امنیتی و نیروی نظامی و استفاده از قدرت سخت در داخل عربستان، عمده اقتدار خود را بوسیله خاندان آل الشیخ بدست آورده اند حکومتشان را به همان وسیله تداوم بخشیده اند. آل الشیخ فرزندان محمد بن عبدالوهاب اند و منظور از شیخ همان محمد عبدالوهاب است. نوادگان عبدالوهاب بزرگترین خانواده متحد آل سعود در عربستان هستند که ریاست مذهب وهابیت را برعهده دارند و در حال حاضر عبدالعزیز بن عبدالله مفتی اعظم عربستان و امام جمعه حرم مکی شریف است. بزرگ خاندان آل شیخ محمد بن ابراهیم مفتی کشور عربستان بود که فیصل با استفاده از نفوذ وی توانست سعود راعزل کند. لکن فیصل در سنین جوانی با دایی اش محمد بن ابراهیم در زمینه روابط با انگلستان اختلاف پیدا کرد. چرا که برخلاف فیصل شیخ محمد موافق رابطه با غرب نبود. این اختلاف تا بدانجا پیشرفت که باعث شد فیصل دایی اش را در خانه اش در حجاز که زمانی حکومت آنرا بر عهده داشت تحت مراقبت قرار دهد و به تدریج به آل الشیخ بدبین شود. اولین گامی که فیصل برای کم کردن نفوذ خانواده آل شیخ برداشت، لغو کردن موروثی بودن مقام مفتی کشور بود که بطور سنتی یکی از آل الشیخ آنرا برعهده می گرفت. از این رو برای تعیین مقام مفتی کشور اداره ای را وابسته به شورای وزیران ایجاد کرد تا مفتی اعظم را برگزیند.

آل سعود در عصر خالد

همانطور که گفته شد ملک فیصل بن عبدالعزیز در سال 1975 بدست برادر زده اش فیصل بن مساعد ترور شد. فیصل بن مساعد فرزند مساعد بن عبدالعزیز و ثمره ازدواج او با وتفا بنت محمد بن طلال آخرین امیر آل رشید بود که از هم جدا شده بودند. فیصل و برادران و خواهرانش بیشتر به سمت خانواده مادری خود و  آل رشید گرایش داشتند تا آل سعود. در سال 1966 خالد بن مساعد در جریان اعتراضات علیه ایجاد شبکه تلویزیونی بطرز مشکومکی مقابل خانه اش به قتل می رسد در حالیکه هیچ پرونده ای برای قتل وی تشکیل نشد و علت و عامل قتل وی پوشیده باقی ماند. فیصل بن مساعد در کالج ایالتی سان فرانسیسکو و سپس دانشگاه کلوراده تحصیل کرده بود. در سال 1970 در کلورادو به جرم فروش مواد مخدر دستگیر شد لکن بازپرس قضایی او را مبری دانست. فیصل در رشته علوم سیاسی از برکلی فارغ التحصیل شد و آمریکا را ترک نمود. او در آمریکا با دختری بنام کریستین سورما آشنا شده بود که پس از ترور عنوان کرده بود که او با موصاد همکاری می کرد. فیصل از آمریکا به دلایل نامعلومی به بیروتو سپس آلمان شرقی رفت و پس از ان به عربستان بازگشت در حالیکه گذرنامه او بدلیل مشکلاتی که در خارج از عربستان بوجود آورده بود ضبط گردید. فیصل بن مساعد به تدریس در دانشگاه ریاض پرداخت.

فیصل در 25 مارس 1975 به همراه یک هیئت کویتی به حضرو ملک فیصل رفت و اقدام به ترور او نمود. روزنامه النهار چاپ لبنان انگیزه ترور را انتقام از ملک فیصل بدلیل برکناری ملک سعود دانست چرا که فیصل بن مساعد در آستانه ازدواج با شاهزاده سیتا دختر ملک سعود بود لکن سعود از سلطنت  خلع و ازدواج ناکام ماند. النهار همچنین تحلیل کرد که فیصل از حقوق ماهیانه 3500 دلاری خود ناراضی بود و خواهان افزایش حقوق خود بود لکن ملک فیص از افزایش درآمد او خودداری میکرد. تحلیل نشریه البیرک نیز این بود که ملک فیصل فیصل بن مساعد را از خروج از کشور منع نموده بود و همین انگیزه قتل وی دانسته شد. با این حال هنوز عده ای بر این باورند که ترور فیصل با همکاری موساد صورت گرفته باشد تا انتقام خود را بدلیل جنگ رمضان 1973 از عربستان گرفته باشند. 

پس از ترور فیصل برادر ناتنی اش خالد بن عبدالعزیز بر تخت نشست و فهد بن عبدالعزیز به ولیعهدی برگزیده شد. خالد پسر پنجم عبدالعزیز و فرزنده جوهره بنت مساعد الجیلاوی بود که یکی از چهار خانواده قدرتمند در عربستان (آل سعود، آل ثنایان، آل جلوی و آل سدیر) محسوب می شوند. تنها برادر تنی او امیر محمد بن عبدالعزیز بود که از سال 1964 تا 1965 ولایت عهدی عربستان را بر عهده داشت. محمد به همراه سعود به جای پدر در تاج گذاری جرج ششم و ملکه کنونی انگلیس به لندن رفت و همچنی عبدالعزیز را در تمامی جلسات دیپلماتیک با سران خارجی همراهی میکرد. لکن در سال 1965 داوطلبانه به نفع برادرش خالد از سمت ولایتعهدی کناره گیری کرد. او در جریان خلع سعود مهره مهمی تلقی می شد. محمد بن عبدالعزیز به ابوشرین معروف بود چرا که آدمی قسی القلب و دائم الخمر بود و در سال 1988 درگذشت. خواهر خالد به ترتیب با دو فرزند تنها برادر خونی عبدالعزیز سعد بن عبدالرحمن ازدواج کرد که این ازدواج برای خالد حمایت عموزادگان او را به همراه داشت.

آل‌سعود به روش داعش بر حجاز حاکم شد

حکومت سعودی را می‌توان از وجوه گوناگون مورد بررسی قرار داد. از نحوه تعاملشان با اسرائیل و آمریکا و روابط خانوادگی با بوش‌ها گرفته تا اشاعه وهابیت و ایجاد داعش و جنایت در یمن و بحرین و قطیف. یا بررسی وهابیت که هیچ‌گاه از این خانواده جدا نبوده و ثمرات ناپاک آن از مالزی تا مراکش و از چچن تا سومالی قابل مشاهده است. اما از جمله مواردی که در باب این به قول امام(ره) وارثان ابی‌سفیان کمتر مورد توجه قرار گرفته رفتارشان در بدو پیدایش با شیعه و سنی است. در واقع همانطور که آمریکا خود را پشت حقوق‌بشر پنهان می‌کند اما کوچک‌ترین اعتقادی به آن ندارد آل‌سعود نیز مدام سعی کرده با ادعای رهبری جهان اسلام، مذاهب چهارگانه را علیه شیعیان بشوراند در حالی که نه اهل سنت، وهابیت را به رسمیت شناخته‌اند و نه همچون داعش، آل‌سعود تفاوتی بین سنت و تشیع قائل شد. آل‌سعود مصرانه اهتمام می‌ورزد تا خود را در جبهه اهل سنت نشان دهد و جنایاتش را علیه مذاهب اسلامی از اذهان پاک کند در حالی که حتی اعترافات مورخان وهابی موید این است که این خاندان نه با شیعیان که با هر اسلامی جز قرائت انگلیسی محمد عبدالوهاب عناد دارند و حتی برای آن هم اعتباری واقعی قائل نیستند و از آن تنها برای پوششی برای رفتار خود استفاده می‌کنند.

  حکومت اول آل‌سعود

آنچه در ادامه می‌آید توصیف بخشی از جنایات خاندان سعود در بدو امارت و در دوره اول حاکمیتشان بر حجاز است که در آن از هیچ جنایتی فروگذار نکردند و هیچ تفاوتی نیز بین شیعه و سنی لحاظ نمی‌کردند. مورخان، تاریخ آل‌سعود را به 3 دوره (حاکمیت اول، دوم و حکومت کنونی) تقسیم می‌کنند که دوره‌های اول و دوم به‌دست عثمانی‌ها پایان می‌یابد و هم‌اکنون در دوره سوم به سر می‌برند. در دوره اول آل‌سعود به دست‌اندازی و تجاوز و غارت مناطق مختلف عربستان و تحمیل وهابیت پرداختند که حمله به مکه و مدینه در عربستان و کربلا و نجف در عراق از آن جمله‌ است به این شکل که آل‌سعود که به راهزنی در نجد مشغول بودند آل‌یزید را از بین بردند و محمد بن‌سعود با نابودی آل‌معمر در سال 1160 هجری قمری به امارت درعیه دست یافت. در همان شهر بود که محمد بن‌عبدالوهاب که از همه جا رانده شده بود وارد شد و با محمد بن‌سعود همراه شد و این دو که پیمانی برای حمایت متقابل بسته بودند لشکری از خونریزان عرب تدارک دیدند و شروع به تجاوز به قبایل و دهات نجد کردند. عُرَیْعر امیر احساء و حسن بن‌هبه‏الله امیر نجران، برای رفع غائله وهابیان بر درعیه تاختند. لیکن محمد بن‌سعود به تدبیر شیخ این خطر را دفع کرد. امیر احساء عقب نشست و امیر نجران پیمان صلح منعقد کرد. سپس دهام بن‌دَواس، امیر ریاض حملات خود را به درعیه آغاز کرد که سال‌ها ادامه داشت و موجب کشتار بسیار از طرفین شد. امیران حُرَیْمِلاء و ضَریه نیز هر وقت فرصت می‏یافتند بر درعیه حمله می‏بردند اما محمد بن‌سعود مقاومت می‏کرد و ابن عبدالوهاب نیز در میدان جنگ حاضر می‏شد و روحیه سربازان را تقویت می‏کرد. سرانجام محمد بن‌سعود بعد از 20 سال حکمرانی و جنگ در سال 1179 درگذشت و جای خود را به پسرش عبدالعزیز سپرد.

حاکمان حجاز

 در منابع رسمی بنیانگذار سلسله سعود را شخصی بنام سعود بن محمد بن مقرن از بنی حنیفه، یکی از طوائف عتوب معرفی می کنند که قبیله اش در مرکز شبه جزیره و شمال عربستان به دامداری و راهزنی می پرداختند. از این قبیله آل صباح و آل خلیفه و بنی خالد نیز منشعب می شود که پادشاهی کویت، قطر و بحرین را در حال حاضر بر عهده دارند. اگرچه در بعضی موارد غیر رسمی نظیر کتاب تاریخ آل سعود ناصر السعید _که چندی پس از انتشار کتابش ترور شد_ او را به اعراب یهودی بنی قینقاع که در مدینه زندگی می کردند و در قزوه احزاب با مشرکان مکه متحد شده بودند نسبت می دهند. بدین صورت که سعود فرزند محمد فرزند ماک رن (مقرن) فرزند مردخای (مرخان) فرزند ابراهیم فرزند موشه بوده و این مردخای در بصره زندگی می کرده تا سال 851 و با کاروانی از قبیله عنزه از تیره مسالیخ به نجد مهاجرت می کند و در قصیم سکنی می گزیند...

*****

شورای بیعت

شورای بیعت عربستان سعودی طی فرمانی 25 ماده ای در سال 2007 توسط ملک عبدالله تاسیس شد تا بوسیله آن ساز و کاری برای انتخاب ولیعهد عربستان بوجود آید و بعضا ریشه آنرا اختلافاتی که بر سر تعیین عبدالله برای جانشینی توسط فهد بوجود آمده بود عنوان می کنند . ساختار تعیین ولیعهد در شورا اینچنین است که پادشاه سه تن از شاهزادگان را بعنوان کاندیدا برای جانشینی معرفی می کند و شورا یکی را از بین آن سه انتخاب می نماید. البته شورا حق دارد فهرست سه نفره شاه را رد کند و بجای آنها شخص مورد نظر خود را معرفی کند که در این حالت ولیعهد در نتیجه انتخابات شورا انتخاب می شود. در حالتیکه ملک شخص معرفی شده توسط شوری را رد کند؛ مجددا در شوری بین کاندیدای پادشاه و کاندیدای هیئت بیعت رای گیری خواهد شد و....

*****

*****

آل الشیخ

آل سعود علاوه بر تکیه بر سیستم امنیتی و نیروی نظامی و استفاده از قدرت سخت در داخل عربستان، عمده اقتدار خود را بوسیله خاندان آل الشیخ بدست آورده اند و به همان وسیله نیز آن را تداوم بخشیده اند. آل الشیخ که فرزندان محمد بن عبدالوهاب اند و منظور از شیخ همان محمد عبدالوهاب است بزرگترین خانواده متحد آل سعود در عربستان هستند که ریاست مذهب وهابیت را برعهده دارند و در حال حاضر عبدالعزیز بن عبدالله مفتی اعظم عربستان و امام جمعه حرم مکی شریف است. بزرگ خاندان آل شیخ محمد بن ابراهیم مفتی کشور عربستان بود که فیصل با استفاده از نفوذ وی توانست سعود راعزل کند. لکن فیصل که از جانب مادر منسوب به آل شیخ است خود در سنین جوانی با دایی اش محمد بن ابراهیم در زمینه روابط با انگلستان اختلاف پیدا کرد ...

*****

آل سعود بواسطه مسئله جانشینی دچار بحران بقا شده؛ در داخل با مسئله مشروعیت مواجه و در فضای بین المللی نیز با حمایت از دیکتاتورهای منطقه مقبولیت خود را از دست داده است. لاکن همچنان سعی در حفظ وضع موجود با توسل به نیروهای خارجی و دخالت نظامی در کشور های همسایه دارد که خود به تخریب پایه های حکومت آنها دامد زده است....