بی عنوان

چنین گفت موبد که مرده بنام به از زنده دشمن بدو شادکام

بی عنوان

چنین گفت موبد که مرده بنام به از زنده دشمن بدو شادکام

بی عنوان


۴ مطلب در فروردين ۱۳۹۴ ثبت شده است

  • ۰
  • ۰

تاریخ یمن 3

پیش از این به تاریخ یمن تا زمان حمله نیروهای عثمانی پرداختیم و گفته شد که زیدیان یمن به مقابله با آنها پرداختند.

یمن با اینکه از پایتخت عثمانی بسیار دور بود و برای رسیدن به آن ترکان مجبور به عبور از شبه جزیره عربی بودند برای اسلامبول اهمیتی ویژه داشت. اول آنکه حاکمیت بر شهرهای مکه و مدینه که قلب جهان اسلام محسوب می شدند و لازمه مشروعیت خلافت عثمانی بودند از طریق یمن امکان پذیر بود و دوم اینکه یمن مشرف بود بر شاهراه اقتصادی دریای سرخ و بنادر آن اصلی ترین بنادر آن تجارت شرق و غرب با هند محسوب می شده و هردو با حضور پرتغالی ها در دریای سرخ تهدید شده بودند. فلذا سلطان عثمانی به خادم سلیمان پاشا که اصلیتی مجار داشت و استاندار مصر بود فرمان داد تا یمن را به نام سلطان فتح کند. سلیمتان پاشا نیز ناوگانی متشکل از نود کشتی از دریای سرخ به یمن فرستاد. و این همزمان بود با آشوبی فراگیر و هرج و مرجی عمومی در یمن که طی آن هریک از امیران قبائل بومی برای خود حاکمیتی تشکیل داده بود که سلیمان پاشا آن را اینچنین توصیف کرده بودک "سرزمینی بردون مالک و استانی خالی که به آسانی فتح می شود و باید فتح بشود. یمن ارباب شهر های هند خواهد بود که هر سال ثروت عظیمی را به اسلامبول خواهد فرستاد. "

همزمان امام متوکلی یحیی شرف الدین بر صنعا و بلندی های شمال یمن حکومت میکرد و عدن در دست ابن داوود امیر طاهریان بود. خادم سلیمان پاشا در سال 944 هجری قمری مطابق با 1538 میلادی عدن را فتح نمود و امیر طاهری را اعدام کرد. سال بعد زبید را فتح کرد و بدین ترتیب تهامه را به مستملکات عثمانی ضمیمه کرد. سلیمان پاشا زبید را مرکز ایالت یمن قرار داد. با این حال ترکان عثمانی هیچگاه بر ارتفاعات یمن چیره نشدند و به حکومت بر یمن جنوبی و مناطق ساحلی غربی و مخا و عدن اکتفا کردند. در طول هشت سال بیش از هشتاد هزار سرباز عثمانی از مصر به یمن فرستاده شد که تنها یک دهم آنها زنده ماندند تا جاییکه یکی از فرماندهان ترک گفته بود یمن مثل قالب ریخته گری است که قشون ما را در خود ذوب کرد مانند نمکی که در آب حل می شود. با این حال در سال 954 نیروی تازه نفس دیگری برای حمله به زیدیان از مصر به زبید فرستاده شد.

  • محمد صادق حاج صمدی
  • ۰
  • ۰

تاریخ یمن 2

در نوشتار پیشین به صورت اجمالی به تاریخ یمن از بعثت پیامبر تا پایان حکومت امیرالمومنین پرداختیم. با نگاهی گذرا بر تاریخ یمن میتوان دریافت که یمنی ها بعنوان بازویی قدرتمند برای اسلام در فتح ایران، شامات، شمال آفریقا و اندلس محسوب می شدند از محور های اصلی سپاه اسلام بودند که از میان آنها میتوان به قوم کنده اشاره کرد. از نمونه های بارز اهمیت آنان در توازن قوا نیز می توان به دست کشیدن آل کنده در جنگ صفین اشاره کرد که روایتی مشهور است و سپاه امیرالمومنین (ع) را زمین گیر کرد. قوم کنده همچنین یکی از اصلی ترین حامیان به قدرت رسیدن بنی امیه بودند و مخصوصا در روی کار آمدن مروان اول فعالیتشان چشم گیر بود. قبائل یمنی همچنین امیر نشین های قدرتمندی در شمال افریقا ایجاد کردند اما یمن هیچگاه بطور کامل بدست امویان نیفتاد. در سال 126 هجری قمری امام عبدالله بن یحیی کندی که از اباضیه بود در حضرموت و عمان غالب شد و امیر اموی صنعا را اخراج نمود و مکه و مدینه را تصرف نمود. او که به طالب الحق معروف بود اولین حکومت اباضیه را بنا نهاد اما دو سال بعد در طائف کشته شد.
پس از آن محمد بن عبدالله بن زیاد حکومتی را در تهامه از خلیج عقبه تا باب المندب بنا نهاد که به آل زیاد معروف شدند. حکومت آل زیاد از قنفذه تا عدن را شامل شد و بنی عباس را به رسمیت شناخت و با حاکم حبشه متحد شد. با این حال هیچ گاه برای حضرموت و مناطق کوهستانی یمن دندان تیز نکرد و به حکومت بر مناطق ساحلی یمن اکتفا نمود. در این حالت بنی یعفر از طائفه حمیر بر مناطق کوهستانی از تعز تا سعده حکومت کردند و منطقه حضرموت بعنوان دژ اباضیه باقی ماند در حالیکه به حکومت عباسیان نیز نپیوست. 

در این وضعیت بود که در سال 280 هجری قمری اولین امام زیدی بنام یحیی بن حسین رسّی علوی از مدینه به یمن آمده و در شهر سعده اقامت نمود. وی اوّلین کسی بود که مردم یمن را به مذهب زیدی دعوت کرد و به نشر و ترویج این مذهب پرداخت و توانست عدّة زیادی را دور خود جمع کند، به طوری که از وی به عنوان "اولین امام زیدیه" یاد می‌کنند.

  • محمد صادق حاج صمدی
  • ۰
  • ۰

زیدیان یمن

پیش از این گفته شد که ممالیک مصر یمن را به ترکان عثمانی واگذار کردندو اینچنین شد که زیدیان که به مقابله با آنها پرداختند همچون قهرمانان ملی شناخته شدند. شیخ مفید در تعریف زیدیه می‎گوید: زیدیه به امامت علی، حسن، حسین و زید بن علی قایل هستند و نیز امامت هر فاطمی را که عادل و اهل علم و شجاع باشد، می‎پذیرند. زید در سال 122 هجری قمری به خون‎خواهی شهدای کربلا، علیه حکومت وقت یعنی هشام بن عبدالملک اموی قیام کرد و سرانجام کشته شد. این در حالی است که زید خود را هیچ‎گاه امام نمی‎دانست، اما به‎دلیل عقاید خاص، پیروانش وی را امام می‎دانستند و در قیام وی نیز شرکت کردند. تعدادی از پیروان زید در این قیام که به خون‎خواهی امام حسین انجامید، کشته شدند. "ابن اثیر" می‎نویسد که پس از خروج زید، جماعتی از پیروان وی، نظرش را درباره ابوبکر و عمر جویا شدند که او در پاسخ گفت: "خداوند آن دو را رحمت کند، من از اهل‎بیت هستم و چیزی جز نیکی درباره آن دو نشنیدم؛ اما ما نسبت به خلافت بیش از همه سزاوارتریم." آن جماعت پرسیدند: "پس اگر این دو ظالم نبودند، بنابراین این‎ها (امویان) نیز ظالم نیستند" که زید گفت: "امویان مانند این دو نیستند؛ این‎ها (امویان) به ما و شما و به خود ظلم می‎کنند و من شما را به کتاب خدا و سنت و بر پا داشتن سنت‎ها و از میان بردن بدعت‎ها دعوت می‎کنم." بنابراین به‎نظر می‎رسد زید می‎خواسته در بحبوبه جهاد ضدبنی‎امیه، مسایل اختلافی دیگر مطرح نشود و با بیان تفاوت بنی‎امیه و دو خلیفه اول قیام خود را علیه امویان توجیه کند. با توجه به این دیدگاه زید، پیروان وی اصل جواز خلافت مفضول با وجود افضل را به‎عنوان یک اساس پذیرفتند.

زیدیان پیش از صلیحیان در یمن حکومتی را تشکیل دادند و تا صد سال قدرت غالب منطقه یمن محسوب می شدند. با این حال امامت زیدی قدرت را به صلیحیان واگذار نمود اما بقای خود را تا انقلاب 1962 حفظ نمودند. ابن خلدون در تاریخ خود می نویسد که عمده امامان زیدیه که به پادشاهان زیدیه نیز معروف بودند از بنی رسی بودند که خود به طایفه های گوناگون تقسیم می شدند که قاسمیان و آل طباطبا از آن جمله اند. رسی منسوب به زمین هایی اطراف مکه است که "رس" نامیده می شدند و نیای ایشان قاسم رسّی علوی مالک آنها بوده است.

  • محمد صادق حاج صمدی
  • ۰
  • ۰

تاریخ یمن 1

کشور یمن جنوبی ترین نقطه شبه جزیره عربستان و مشرف بر تنگه باب المندب، یکی از مهمترین آبراه های جهان است. کشوری باستانی که به عقیده بسیاری از پژوهشگران تنها کشور خالص از اعراب سامی است که در طول هزاران سال، زبان خط و نژاد آنها تغییر نکرده است با این حال به اندازه اشتراکاتشان با دیگر اعراب مخصوصا اعراب شبه جزیره، تمایزات فرهنگی بسیاری نیز دارد که از آنها ملتی به مراتب متمدن تر ساخته است.

یمن یکی از حاصل‌خیزترین مناطق شبه جزیره عربی است که با تسلط بر تنگه “باب‌المندب” قادر به کنترل دریای سرخ بوده و با مالکیت جزیره بریم توانایی بستن این شاهراه دریایی را دارد. بریم، باب المندب را به دو بخش آبراه شرقی به نام باب‌ اسکندر و آبراه غربی به نام میون تقسیم کرده است که هردو در قلمرو دریایی یمن تعریف می شوند. یمن همچنین جزایر دیگری در دریای سرخ دارد که تسلطی بلامنازع در این دریا را برای آن به ارمغان آورده اند.

بطلمیوس از یمن بعنوان عربستان شاد یاد می کند و در تورات عربستان سفید نامیده شده است. سرزمین سبا که پادشاهی آن طبق آیات قرآن توانایی رویایی با سپاه حضرت سلیمان را داشته و ملکی آباد و ثروتمند که در تاریخ مطمع بسیاری از کشورهای دیگر بوده است. یمنی ها را شاید بتوان پیشرفته ترین مردم شبه جزیره عربی در ظول تاریخ دانست. تنها قلعه های باستانی بعنوان نشانه های معماری پیشرفته در شبه جزیره، در یمن ساخته شده و اعراب قحطانی آن اسلاف اعراب دیگر اند. خاورشناس معروف آلمانی موریتز نیز معتقد است که خط حروفی نیز نخستین بار در یمن مشاهده شد و بر خلاف آنچه بنام سامی های فنیقی‏ ثبت شده است، مخترعین خط؛ یمنیها بوده‏ اند و فنیقی‏های بنای کتابت خود را بر بنیان کتابت عربی یمن نهادند که همین یک نکته، نشانگر تمدن و غنای فرهنگ مردم یمن است.

این کشور در دوره پیش از اسلام تاریخی کهن دارد و برای مدت طولانی یکی از ایالات امپراطوری ایران و تنها بخش از شبه جزیره عربستان که ارزش لشگر کشی به آن را داشته محسوب می شده است لکن پرداخت آن منظور نوشتار حاضر نیست و در این بخش تنها به یمن پس از اسلام و در بخش های بعدی نیز به تاریخ آن در قرون جدید تا به امروز پرداخته می شود چرا که تحولات امروز ثمره ماوقع تاریخ این کشورند و درک درست آنچه امروز در این کشور رخ میدهد بدون شناخت پیشینه فرهنگی و تاریخی آن امکان پذیر نیست. 

  • محمد صادق حاج صمدی